Rabarbar – owoc czy warzywo? Rabarbar jest warzywem, którego chętnie uprawiają działkowcy ze względu na smaczne łodygi i dekoracyjne liście. Liście mają kolor zielono-fioletowy i posiadają soczyste czerwone łodygi. Roślina pochodzi z Syberii, jednak cieszy się coraz większą popularnością w Europie i Ameryce Północnej.
Rabarbar ogrodowy (Rheum rhaponticum L.) należy do rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Można się też spotkać z innymi nazwami tej rośliny: rabarbar zwyczajny, rzewień ogrodowy, rzewień zwyczajny. Jest rośliną wieloletnią – jego żywotność może sięgać nawet 30 lat. Posiada silnie rozwinięty system korzeniowy. Korzenie 3–4-letniej rośliny sięga do 150 cm w głąb gleby, a pojedyncze korzenie nawet do 200–250 cm. Przez prawie całe lato można pozyskiwać z jednej rośliny jadalne ogonki liściowe, a jednocześnie cieszyć się widokiem dekoracyjnej rośliny.
Jest rośliną polecaną przez Krajowy Zarząd PZD w „Otwartym programie nowoczesnego zagospodarowania i użytkowania działek na miarę potrzeb współczesnych rodzin”.
POCHODZENIE
Rabarbar pochodzi z Azji, w Chinach uprawiany jest w celach medycznych od kilku tysięcy lat. W postaci suszonych kłączy rabarbar eksportowany był do Europy jako lekarstwo, już w średniowieczu i w XVI wieku znany był w Anglii. W 1778 roku w Anglii po raz pierwszy rabarbar wykorzystano jako dodatek do ciast owocowych. W Polsce w ostatnich latach notuje się szybki wzrost areału tej uprawy.
KTÓRA CZĘŚĆ RABARBARU JEST JADALNA?
Do spożycia nadają się tylko ogonki liściowe, natomiast blaszki liściowe rabarbaru zawierają bardzo duże ilości szkodliwych szczawianów (kwas szczawiowy) i innych, podobnych związków organicznych, który mogą wywoływać nawet zatrucia. Liście nie nadają się również na paszę dla zwierząt. Nie prawdą jest, że łodygi rabarbaru działają odwapniająco na organizm człowieka dorosłego ani dziecka. Nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia.
OPIS ROŚLINY
Gdy rabarbar zakwitnie, kwiaty należy niezwłocznie oderwać, ponieważ spowalniają rozwój nowych liści. Młode siewki rabarbaru mają wyraźny korzeń palowy. Następnie ulegają zniekształceniu i zdrewnieniu tworzą splot zrośniętych korzeni spichrzowych, z których wyrastają włókniste korzenie boczne. Korzenie 3–4-letniej rośliny sięga do 150 cm w głąb gleby, a pojedyncze korzenie nawet do 200–250 cm. Roślina nowe korzenie tworzy się pod nowymi pąkami kwiatostanowymi, które wyrastają w pachwinie liścia, natomiast stare karpy zamierają. W pierwszych 2–3 latach łodyga rabarbaru jest silnie skrócona i rozgałęziona, a z niej wyrastają liście rozetowe o długich i mięsistych ogonkach i bardzo dużych blaszkach liściowych. Barwa i długość ogonków jest cechą odmianową. Po zakończeniu wegetacji, czyli jesienią roślina zapada w stan spoczynku i trwa on 3–4 tygodnie.
Wymagania siedliskowe
Rabarbar jest nie wymagającą rośliną pod względem uprawy, ponadto cechuje się dużą odpornością na niskie temperatury. Ma małe wymagania świetlne, spore wymagania wodne, żyznej i próchnicznej gleby o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego (pH 5,8-7,0). Jeśli pH jest niskie przed wysadzeniem karp należy zastosować wapnowania węglanem wapnia (niskie pH sprzyja gromadzeniu się w ogonkach liściowych większej ilości kwasu szczawiowego). Zaleca się nie stosować lucerny jako przedplonu.
Rozmnażanie i sadzenie
Stanowisko należy dobrze przygotować przed posadzeniem, zasilić glebę dużą ilością kompostu, nawozem wieloskładnikowych, z wysoką zawartością potasu. Kilka tygodni przed zasadzeniem warto dodać obornik.
Rozmnażanie wegetatywne. Poprzez podział karp roślin 4-5-letnich. W miesiącu marcu lub pod koniec września należy wykopać karpy i podzielić tak, aby uzyskać sadzonki z co najmniej jednym pąkiem liściowym i korzeniowym i wagą ok 250-500 g. W celu zaschnięcia miejsca cięcia i zmniejszenia ryzyka przedostania się patogenów karpy sadzi się po 2-3 dniach. Rozstawa wynosi ok. 1,5 m x 1,5 m. Roślinę sadzi się tak by pąki wierzchołkowe znajdowały się ok. 1 cm pod ziemią.
Rozmnażanie generatywne. Siew nasion dokonuje się wiosną do inspektu lub rozsadnika, na głębokość 1,5-2,5 cm, do podłoża wynoszącego 20-30o C. Nasiona kiełkują w ciemności. Wschód nasion następuje po 10-14 dniach. Sadzonki wysadza się na miejsca stałe jesienią lub wiosną następnego roku.
Rozmnażanie rabarbaru z nasion jest kłopotliwe, rośliny różnią się od rośliny matecznej, są niejednorodne. Działkowcy preferują rozmnażanie przez podział dojrzałych karp.
Choroby i szkodniki
Choroby grzybowe: zgnilizna ogonków liściowych, zgnilizna karp, plamistość liści mączniak rzekomy i rdza.
Szkodniki: chrząszcze z rodziny stonkowatych: kałdunica zielonka i kałdunica rdestówka.
Składniki odżywcze i właściwości rabarbaru
Łodygi rabarbaru są bogate w:
- witaminy: z grupy A, B, K, C (20 mg w 100 g świeżej masy),
- kwas foliowy i pantotenowy,
- kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, bursztynowy i szczawiowy),
- 3,7% cukrów,
- karoten (1,25 mg w 100 g świeżej masy).
- błonnik,
- przeciwutleniacze,
- niska wartość energetyczna, zawierają od 4,2% do 11,5% suchej masy, 0,7–1,0% białka i do 3% rozpuszczalnych pektyn, sole mineralne (potas, żelazo, wapń i inne),
- Nie zawiera tłuszczów nasyconych i cholesterolu,
- glikozydy garbnikowe o działaniu ściągającym,
- glikozydy rheoemodynę, chryzofanol i reinę poprawiające trawienie i przeczyszczające (te substancję znajdują się w kłączach i korzeniach)
Roślina korzystnie wpływa:
- na problemy z zaparciami, a w małych ilościach leczy biegunki
- poprawia apetyt,
- zapobiega rozwojowi nowotworów,
- zmniejsza stany zapalne,
- pobudza przemianę materii (idealny produkt dla osób chcących schudnąć), mało kaloryczny– 100 gramów świeżych łodyg rabarbaru zawiera zaledwie 21 kcal.
Rabarbar w przetwórstwie spożywczym
- kandyzowany
- jako naturalny zakwaszacz przetworów owocowo-warzywnych,
- do zup, sałatek, kompotów, dżemów itp.,
- jako dodatek do ciast, tortów i innych deserów,
- ugotowany można dodać do lodów, musów, sorbetów, kremów owocowych i naleśników.
Rzewień lekarski
Zwany inaczej rzewieniem dłoniastym, jest odmianą rabarbaru stosowana jest przy leczeniu schorzeń żołądkowych i przeczyszczających lub – w połączeniu z innymi surowcami – środek żółciopędny.
Odmiany rabarbaru najczęściej uprawiane w Polsce:
Wczesny Hosera – wczesny, o dużej plenności; tworzy rośliny średniej wielkości o pokroju wzniesionym; ogonki liściowe mają zielonkawoczerwoną barwę, różowy miąższ, łagodny smak i osiągają średnią długość – około 35 cm.Karpow Lipskiego – bardzo plenny, wczesny; rośliny są duże o pokroju wzniesionym i średniej długości ogonków (około 40 cm) o czerwonej skórce, zielonkawym miąższu i niewielką zawartością włókna; odmiana ta jest odporna na choroby.
Przodownik Europy – wczesny o dużej plenności; tworzy rośliny średniej wielkości o pokroju rozłożystym; długość ogonków wynosi około 35 cm; skórka i miąższ mają ciemnoczerwone zabarwienie; odmiana poszukiwana ze względu na efektowną barwę i dobry smak.
Purpurat – średnio wczesny o średniej plenności; rośliny są średniej wielkości o pokroju rozłożystym i 35- -centymetrowych ogonkach; jest ceniony ze względu na wysoką jakość ciemnoczerwonych (skórka i miąższ) ogonków.
Wiśniowy – średnio wczesny o średniej plenności; średniej wielkości rośliny charakteryzują się ciemnoczerwonym zabarwieniem, bardzo smacznymi ogonkami o przeciętnej długości 40 cm.
Malinowy – późny; roślina ma rozłożysty pokrój; rozeta jest niska, średniej wielkości, ogonki liściowe są czerwone, jednolicie wybarwione na całej długości; miąższ – też czerwony, soczysty, smaczny – często bywa włóknisty; odmiana ta jest mało odporna na choroby.
Koral – średnio wczesny; rośliny o rozłożystym pokroju są średniej wielkości; wykształcają szerokie, smaczne i soczyste ogonki liściowe o zielonkawoczerwonym zabarwieniu i średniej długości 35 cm.
Ponadto w uprawach lokalnych znajduje się jeszcze wiele innych odmian, m.in.: Wilmowski, Przeworski, Olbrzym Amerykański, Delikates, Holsztyński Krwisty, Sutton, Wiktoria Ulepszony, Raspberry, Cyklop.
DM